رادیوتراپی

رادیوتراپی چیست؟

استفاده از اشعۀ رادیواکتیو یا اشعه ایکس برای درمان انواع سرطان را پرتودرمانی یا رادیوتراپی (Radiation therapy) گویند. در این درمان دستگاه‌های پرتودرمانی مقدار مشخصی از اشعه را روزانه تنها به ناحیه‌ای مشخص از بدن می‌تابانند که به این ناحیه، حجم درمان می‌گویند.

بخش رادیوتراپی ‌این مرکز مجهز به دستگاه شتاب‌دهندۀ خطی مدل CLINAC-IX ساخت کمپانی واریان آمریکا است.

چه بیماری‌هایی با روش رادیوتراپی درمان می‌شوند؟

حدود 70 درصد  از انواع سرطان‌ها در قسمتی از مسیر درمان نیاز به رادیوتراپی دارند و ممکن است رادیوتراپی به صورت درمان قطعی، تکمیل جراحی و یا تکمیل شیمی‌درمانی باشد. در برخی بیماران برای تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی نیز از رادیوتراپی استفاده می‌شود. اما در مورد سرطان‌هایی مانند سرطان خون که سلول‌های سرطانی در تمام مسیرِ گردش خون وجود دارند نمی‌توان از این روش استفاده کرد.

روش درمانی رادیوتراپی چه مزایایی دارد؟

هدف از رادیوتراپی تخریبِ كامل سلول‌های بدخیم با کمترین آسیب به سلول‌های طبیعی بدن است. می‌توان از اشعه برای درمان انواع مختلف سرطان در تمام قسمت‌های بدن استفاده کرد. در درمان قطعی (Curative)، هدفِ درمانی ایجاد شانس شفا و استفاده از مزایای طولانی مدت درمان در بیماران است، در مقابل درمان تسکینی (Palliative) به منظور کوچک‌تر كردن اندازه تومور، کاهش درد یا از بین بردن علائم بیماری انجام می‌شود و از این طریق است که رادیوتراپی به افزایش کیفیت زندگی بیمار کمک خواهد کرد و بیمار احساس بهتری خواهد داشت. در بعضی از موارد رادیوتراپی به تنهایی برای مبارزه با سلول‌های بدخیم کافی است و در بعضی موارد نیز ممکن است با سایر روش‌های درمانی همراه شود. پزشک ممکن است که بر اساس نوع و مرحله بیماری رادیوتراپی را قبل از جراحی به منظور کوچک کردن اندازه تومور یا پس از جراحی به منظور جلوگیری از رشد سلول‌های باقیمانده و نیز درمان نواحی لنفاوی در معرض خطر بازگشت بيماری پیشنهاد کند. همینطور ممکن است که رادیوتراپی قبل، بعد و یا هم‌ز‌مان با داروهای شیمی‌درمانی استفاده شود.

درمان به روش رادیوتراپی به چه صورت است؟

    طراحی درمان (Treatment Planning)

قبل از انجام رادیوتراپی لازم است که درمان شما به ‌دقت طراحی شود. این عمل امکان آن را فراهم خواهد ساخت تا پرتودهی که حد ممکن محدود به تومور بوده و بافت‌های سالم از عوارض پرتو مصون بمانند. اولین مرحله طراحی درمان، انجام سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به منظور تهیۀ تصاویر شبیه بدن بيمار است،  اطلاعات به دست آمده از تصاویر امکان تعیین محل دقیق تومور و سایر ارگان‌های سالم را فراهم می‌کند. کارهای طراحی درمان توسط پزشک و فیزیسیست (متخصص فیزیک پرتودرمانی) که شامل تعیین منطقۀ درمانی، محاسبۀ میزان اشعه و نحوۀ اجرای آن است، انجام خواهد شد. این مراحل توسط نرم‌افزارهای بسيار پیشرفته انجام می‌شود. از آنجا که اجرای رادیوتراپی نیاز به دقت زیاد و هم‌فکریِ تخصص‌های مختلف دارد ممکن است شروع درمان چند روز بعد از ملاقات اولیه با پزشک باشد. به طور معمول بیمار در طول هفته به مدت پنج روز درمان خواهد شد و دو روز استراحت خواهد کرد، معمولاً روزهای پنج‌شنبه و جمعه، روزهای درمانی نیستند،  همچنین بیمار در طول دورۀ درمان، توسط پزشک ویزیت می‌شود.

در حین رادیوتراپی می‌بایست وضعیت استقرار بدن تغییر نکند و کاملاً ثابت باشد. برای اطمینان از این امر ممکن است به قالب‌گیری و ابزار ثابت‌کنندۀ بدن در طول درمان احتیاج باشد که در این صورت اطلاعات لازم به بیمار داده خواهد شد. برای کامل شدن درمان و حفظ بیشتر بافت‌های سالم اطراف، ممکن است بر اساس پيشرفت درمان در چندین مرحله، طراحی درمان جديدی انجام شود و درمان بر آن اساس ادامه یابد.

رادیوتراپی چگونه و به چند روش انجام خواهد شد؟

رادیوتراپی با تشخیص و نظر متخصص رادیوتراپی انکولوژی می‌تواند به دو روش انجام شود: خارجی و داخلی

رادیوتراپی خارجی روش معمولِ درمان است. این روش درمان طی چند هفته انجام می‌شود در حالیکه درمان داخلی ممکن است تنها در یک جلسه و  یا تعداد جلسات اندک انجام شود.

در بیشتر اوقات رادیوتراپی خارجی به‌صورت سرپایی در مرکز رادیوتراپی انجام می‌گیرد. در این روشِ رادیوتراپی، اشعه از خارج بدن به محل تومور تابانده می‌شود که البته حجم کوچکی از بافت سالم نیز در معرض تابش قرار می‌گیرد. به این منظور بیمار روی تخت درمان قرارداده شده و دستگاه رادیوتراپی نیز به‌دقت ناحیۀ درمان را بر اساس طرح از پیش تعیین شدۀ درمان، از زوایای مختلف تحت تابش قرار می‌دهد. درمان ظرف چند دقیقه و بدون درد برای شما انجام خواهد شد.

پس از آنکه برنامۀ درمانی شما تعیین شد، منطقۀ درمان بر روی بدن علامت‌گذاری می‌شود تا در طول دورۀ درمان مشخص باشد، علائم یا برچسب‌هایی که بر روی بدن گذاشته می‌شود تا پایان دوره می‌بایست دست‌نخورده باقی ‌بمانند. در صورت تغییر وضعیت و یا پاک شدن علائم، بایستی پرسنل درمانی یا پزشک معالج آگاه شوند.
در طی رادیوتراپی خارجی، هیچ مادۀ رادیواکتیو به بدن وارد نمی‌شود، به همین علت بعد از درمان می‌توانید به‌راحتی با دیگران حتی اطفال ارتباط داشته باشید، این نوع درمان هیچ محدودیتی در ارتباطات اجتماعی ایجاد نخواهد کرد.

رادیوتراپی داخلی یا براکی‌تراپی (درمان از نزدیک) روشی است که در آن حجم کمتری مورد تابش اشعه رادیواکتیو قرار می‌گیرد. رادیوتراپی داخلی خود به چند طریق قابل انجام بوده و می‌تواند به صورت سرپایی یا بستری باشد. در این درمان تا زمانی که منبع رادیواکتیو از بدن خارج نشده، لازم است که بیمار در بیمارستان بستری باشد. شکل دیگری از رادیوتراپی داخلی با استفاده از منابع رادیواکتیو خوراکی انجام می‌شود که در آن مایعی به بیمار خورانده شده و یا از طریق تزریق وارد بدن می‌شود. در این روش نیاز است بیمار برای مدتی در بیمارستان بستری شود تا  زمانی که مقدار مادۀ رادیو‌اکتیو موجود در بدن به اندازه‌ای که خطری را متوجه اطرافیان نسازد کاهش یابد.

رادیوتراپی موجب صدمه و تخریب سلول‌های غیر‌طبیعی شده و به این ترتیب مانع رشد و تقسیم سلولی می‌شود. سلول‌های غیرطبیعی پس از این آسیب، ترمیم نمی‌شوند، اما سلول‌های طبیعی بدن که آنها نیز تحت‌تأثیر صدمات ناشی از اشعه قرار می‌گیرند، بهبود یافته و ترمیم می‌شوند. بنابراین تقریباً هر نوع عارضه جانبی که در طول رادیوتراپی ایجاد شود، موقتی است و پس از مدتی از بین خواهد رفت.

چه کسانی برنامۀ رادیوتراپی شما را تهیه و اجرا می‌کنند؟

رادیوتراپی توسط یک تیم مجرب از رشته‌های مختلف انجام می‌شود، در این تیم درمانی پزشک متخصص رادیوتراپی انکولوژی، متخصص فیزیک پرتودرمانی (فیزیسیست)، و کارشناسان رادیوتراپی حضور دارند. پزشکی که مسئول درمان شماست متخصص رادیوتراپی‌-انکولوژی نامیده می‌شود.

پزشکان این بخش:

خانم دکتر ثریا سلمانیان  (متخصص رادیوتراپی‌ - انکولوژی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران)

آقای دکتر مهدی عقیلی (متخصص رادیوتراپی‌ - انکولوژی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران)

آقای دکتر امیرمحمد عارف پور (متخصص رادیوتراپی‌ - انکولوژی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران)

خانم دکتر پگاه گرجی بیانی  (متخصص رادیوتراپی - انکولوژی)

آقای دکتر حمیدرضا میرزایی (متخصص رادیوتراپی‌ - انکولوژی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی)

آقای دکتر غلامرضا احتجاب (متخصص رادیوتراپی - انکولوژی) 

آقای دکتر امیر نامی مقدم (متخصص رادیوتراپی - انکولوژی)

آقای دکتر حسینعلی غیاثی  (متخصص رادیوتراپی - انکولوژی)

خانم دکتر طیبه طاهری پناه ( متخصص رادیوتراپی - انکولوژی)

بخش رادیوتراپی ‌این مرکز؛ مجهز به دستگاه شتاب‌دهندۀ خطی مدل CLINAC-IX ساخت کمپانی واریان آمریکا

مراقبت و پیگیری بعد از عمل رادیوتراپی

پس از پایان رادیوتراپی، وضعیت بیمار بایستی به طور مرتب کنترل شود. در تمام مراحل درمان، اگر بین دو نوبت مراجعه به پزشک معالج، مشکلی پیش آمد و یا هرگونه درد، ناراحتی، و عوارض غیرطبیعی دیگری در وضعیت جسمی بیمار مشاهده شود، بایستی منتظر تاریخ بعدی نماند و هرچه سریع‌تر با پزشک معالج یا کادر درمانی تماس گرفته شود تا تاریخ مراجعه بعدی را تغییر دهند. مراجعۀ زود هنگام، کنترل و پیگیری برنامۀ درمانی، باعث اطمینان از صحت و سلامتی بیمار خواهد شد.

پزشک معالج با مطالعۀ نتایج معاینات دوره‌ای، آزمایش‌ها، عکس‌برداری، اسکن‌ها و...... روش درمانی بهتری را پیشنهاد می‌نماید. ممکن است به شیمی‌درمانی یا جراحی یا درمان دیگر احتیاج باشد، چرا که راه‌های درمان هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.

علائمی چون تب بالای 38 درجه، لرز، عرق شبانه به هنگام خواب، اسهال شدید، تکرر ادرار و سوزش ادرار، سرفه شدید یا گلودرد، نشانۀ عفونت بوده و بایستی به پزشک معالج یا پرستار یا اورژانس بیمارستان (حتی اگر نیمه‌شب) اطلاع داده شود. عدم استفادۀ خودسرانه داوری تب‌بر و مصرف منظم آنتی‌بیوتیک تجویز شده توسط پزشک ضروری است.

عوارض رادیوتراپی چه مواردی هستند؟

رادیوتراپی می‌تواند همراه با صدمه به سلول‌های بدخیم تا حدودی به سلول‌های سالم  آسیب زند و عوارضی ایجاد کند، البته اکثر این عوارض موقتی هستند. مطمئن باشید پزشک هیچ درمانی را برای بیمار تجویز نخواهد کرد مگر اینکه مطمئن باشد که منافع (کنترل بیماری و کاهش علائم) آن بیشتر از ضررهای آن است. هر نوع عارضۀ جانبی در حین درمان معمولاً موقتی است اما احتمال دارد که برخی از عوارض، برای مدت طولانی‌تری باقی بماند. پزشک در مورد درمان، عوارض اولیه، و  عوارض دیررس احتمالی توضیح خواهد داد، حتی ممکن است به بیمار برگه‌ای حاوی اطلاعات لازم داده شود، در هرحال توصیه می‌شود بیمار از پرسش هر سؤالی امتناع نورزد.

عوارض جانبی رادیوتراپی در بیماران به صورت‌های متفاوتی بروز می‌کند. ممکن است یک بیمار دچار عارضه‌ای نشود و یا عدۀ دیگری از بیماران عوارض شدیدتری را تجربه کنند، اما عوارض رادیوتراپی فقط در همان ناحیۀ درمان بروز می‌کند.

رایج‌ترین علائم عمومی رادیوتراپی خستگی، بی‌اشتهایی، و ایجاد مشکلات پوستی در ناحیه درمان است و سایر عوارض بستگی به منطقۀ درمانی خواهد داشت.  در درمان‌های نزدیک به دستگاه گوارش، ممکن است مشکلات گوارشی نظیر تهوع، استفراغ، و اسهال پیش بیاید و هنگام رادیوتراپی قسمت تحتانی شکم و لگن، ممکن است التهاب مثانه و مشکلات ادراری بروز کند. همچنین از عوارض شایع درمان‌های سر و گردن، خشکی و زخم در مخاط دهان و گلو است. ریزش موها نیز فقط در ناحیۀ درمان اتفاق می‌افتد. خوشبختانه اکثر عوارض رادیوتراپی موقتی بوده که با دارو قابل کنترل هستند.

توصیه‌های مهم به بیماران تحت درمان رادیوتراپی

اطلاعات مربوط به شما بسیار مهم هستند بنابراین در زمان پر کردن فرم‌های از پیش تعیین شده که در مراکز رادیوتراپی به شما داده می‌شود، بسیار دقت کنید. پاسخ صحیح به سؤالاتی که از شما پرسیده می‌شود تأثیر مهمی در درمان شما دارد، بنابراین حتماً چنانچه سؤالی را متوجه نمی‌شوید به‌دقت بپرسید.

نکتۀ مهم آن است که هرگونه عوارض جانبی احتمالی را به پزشک متخصص رادیوتراپی انکولوژی و کادر درمان اطلاع دهید. هر چند که ایجاد عوارض در مواردی اجتناب ناپذیر است اما این بدان معنی نیست که بیمار بایستی آنها را با بیشترین شدت تحمل کند، پزشک کمک خواهد که این عوارض تا حد امکان کاهش یافته و تحمل آنها آسان‌تر باشد. مطالب زیر به شما کمک خواهد کرد تا خودتان نیز در  کاهش این عوارض دخیل باشید.

خستگی: خستگی بیمار به معنی احساس ضعف و فقدان انرژی است و در اکثر بیماران چند روز پس از رادیوتراپی شروع می‌شود. خستگی شاید به علت کاهش تعداد سلول‌های خونی، کم خوابی، استرس، درد و کاهش اشتها باشد، توصیه می‌شود:

از انجام کارهای سریع و پرشتاب اجتناب کنید.

با انجام کارهای زیاد خود را خسته نکنید، شب‌ها بیشتر بخوابید و روز بیشتر استراحت کنید.

معمولاً هنگام رادیوتراپی، آزمایش سادۀ خون (CBC-PLT) برای کنترل کم‌خونی انجام خواهد شد.

در صورت بروز کم‌خونی، پزشک معالج  ممكن است تزریق خون و يا تجویز دارو را ضروری بداند.

با نظارت پزشک معالج، رژیم غذایی پرکالری استفاده کنید تا دچار کاهش وزن نشوید.

در انجام کارهای شخصیِ منزل از دیگران کمک بخواهید.

در مورد انجام ورزش سبک و پیاده‌روی از پزشک خود سؤال کنید.

مشکلات پوستی: به احتمال زیاد تغییرات پوستی منطقۀ درمان، شبیه آفتاب سوختگی، قرمز یا تیره شدن پوست ظاهر می‌شود. در صورتی که ناراحتی پوستی شدت یافت و تاول و زخم در سطح پوست به وجو آمد، فوراً به کادر درمانی اطلاع دهید. لازم است که به این توصیهها توجه کنید:

روزانه پوستتان را معاینه و کنترل کنید، در صورت قرمز شدن و یا خارش با پزشک مشورت کنید. تا یک ماه پس از درمان،  به معاینۀ مرتب و مکرر پوست خود را ادامه دهید.

حتی‌الامکان از شستشو دادن بیش از حد محل تابش اشعه خودداری کنید و در صورت لزوم از آب ولرم و صابون ملایم استفاده کنید، موقع خشک کردن حوله را روی پوست نکشید، حوله نرم و نخی را به آرامی روی پوست قرار دهید.

سعی کنید از لباس‌های نخی و گشاد که پوشیدن و در آوردن آن راحت باشد استفاده نمایید. لباس تنگ و چسبان نپوشید.

نگذارید پوست منطقۀ درمان در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد، از لباس‌های آستین‌دار بلند و کلاه لبه‌دار استفاده کنید.

پوست محل اشعه بسیار حساس است، بدون اجازۀ پزشک از هیچ مادۀ شیمیایی مثل الکل، عطر، اسپری، مواد آرایشی و نرم کننده (پودر، پماد، کرم و.... ) در منطقه درمان استفاده نکنید. در مورد مصرف داروها و پماد پوستی حتماً با پزشک معالج مشورت کنید.

از علائم خط کشی  روی پوست محافظت کنید و آنرا نشوئید.

از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

با خاراندن یا ساییدن یا هر نوع ماساژ و تحریک محیطی، پوست را آزرده نکنید. از کیف یخ، کیسۀ آب گرم، سشوار در محل درمان استفاده نکنید.

آقایانی که در ناحیه سر و گردن پرتودرمانی می‌شوند، برای اصلاح ریش از تیغ استفاده نکنند.

ریزش مو: ریزش مو شامل تمام بدن نمی‌شود، فقط موهای منطقۀ تابش ممکن است دچار ریزش شوند و در اکثر موارد، رویش مو پس از اتمام درمان، رشد طبیعی خود را خواهد داشت. پرتو درمانی در ناحۀ سر موجب کاهش یا ریزش موقتی موی سر خواهد شد در صورت تمایل می توانید:

قبل از پرتودرمانی در ناحیۀ سر موهایتان را کوتاه کنید.

از کلاه، شال گردن، و یا روسری نخی استفاده کنید.

با شانۀ درشت موهای خود را شانه کنید.

از شامپو ملایم (شامپو بچه) برای شستن مو استفاده کنید، بهتر است بعد از حمام از سشوار استفاده نکنید.

جهت استحمام از آب ولرم استفاده کنید، آب داغ به موهای شما آسیب بیشتری وارد می‌کند.

از صدمات شیمیایی به موها خودداری کنید (مثل رنگ کردن، فرکردن، ژل و تافت زدن)

مشکلات گوارشی: گاهی اوقات پرتودرمانی موجب اختلالاتی در هضم و جذب غذا، از دست‌دادن اشتها، ترش کردن، و در نتیجه کاهش وزن می‌شورد. بنابراین توصیه می‌شود، از مصرف غذاهایی مثل سبزی‌های خام، کلم، نخود و لوبیا، غذاهای سرخ شده یا چرب، ادویه و شیرینی که باعث دردهای انقباضی می‌شود، خودداری کنید. بدون اجازۀ پزشک داروهای گوارش مصرف نکنید، در مورد رژیم غذایی خاص و مکمل‌های غذایی در دورۀ درمان با پزشک معالج، پرستار و کارشناس تغذیه مشورت نمایید.

اختلال تغذیه و بی‌اشتهایی می‌تواند سبب کاهش قدرت بدنی شما شده و همچنین ترمیم بافت‌های سالم را به تأخیر بیندازد. برای رفع بی‌اشتهایی نکات زیر را رعایت کنید:

قبل از هر وعده غذا کمی قدم بزنید تا اشتهای شما بیشتر شود.

هر موقع احساس گرسنگی کردید غذا بخورید، غذا را به مقدار کم و به دفعات بخورید.

هنگامی که اشتهای بیشتری دارید (معمولاً در اوایل صبح) غذای بیشتری بخورید. از غذاها و نوشیدنی‌های سالم که مورد دلخواه شماست استفاده کنید.

با افزودن چاشنی‌ها و سس ها، طعم غذا را خوشمزه کنید، ترجیحاً مرغ و ماهی را جایگزین گوشت قرمز کنید.

بعضی از بیماران ممکن است چند ساعت پس از پرتودرمانی در ناحیه شکم و معده، حالت تهوع پیدا کنند. معمولاً پزشکتان داروهایی برای جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ برای شما تجویز خواهد کرد. طبیعی است خالی بودن شکم قبل از هر جلسۀ رادیوتراپی از شدت تهوع می‌کاهد، بنابراین از خوردن غذاهای سنگین قبل از درمان خودداری کنید. رعایت توصیه‌های زیر به شما کمک خواهد کرد.

از مصرف غذاهای چرب و پرحجم خودداری کنید، هربار که غذا می‌خورید لقمه‌های کوچک بردارید، آهسته بخورید و بنوشید.

چند روز اول پس از پرتودرمانی سعی کنید از گوشت سفید مثل مرغ و ماهی استفاده کنید. پس از این مدت می‌توان از گوشت قرمز به خصوص ماهیچه نیز استفاده کرد.

با باز کردن پنجرۀ اطاق، هوای تازه و تمیز تنفس کنید.

با  پوشیدن لباس‌های گشاد، حالتِ راحتی را برای خود مهیا کنید.

از رفت و آمد در محل‌هایی که بوهای گوناگون مثل بوی پخت و پز، دود سیگار، و یا عطرهای تند به مشام می‌رسد پرهیز نمایید.

بعد از خوردن غذا تا دو ساعت به حالت نشسته استراحت کنید و از دراز کشیدن خودداری کنید.
خوردن مقدار کمی کشک پاستوریزه یا نوشیدن چای زنجبیل بعد از صرف غذا در کاهش تهوع مؤثر است.

اسهال یک عارضۀ جانبی رادیوتراپی در ناحیه شکم یا لگن است. با توصیۀ پزشک، رژیم غذایی خود را تغییر دهید و یا از داروهای ضد اسهال استفاده کنید. نکات زیر برای بند آمدن اسهال مهم است:

برای جبران آب از دست رفته، مایعات فراوان مانند آب، آب سیب، و چای کمرنگ بنوشید.

معمولاً اسهال باعث می‌شود، پتاسیم زیادی از بدن دفع شود، پس از غذاهای حاوی پتاسیم مثل موز، مرکبات، سیب زمینی، و سبزی‌ها استفاده کنید.

چنانچه احساس کردید بهتر شدید، غذاهایی مثل برنج (کته)، نان، سیب‌زمینی پخته، ماست، پنیر، تخم‌مرغ پخته، و ماکارونی بخورید.

در صورت بروز درد شکم و نفخ معده، به پزشک معالج و کادر درمانی اطلاع دهید.

در رادیوتراپیِ ناحیه پیرینه (ناحیه بین دو باسن)، ممکن است بیمار دچار اختلالات گوارشی، سوزش ادرار، درد در ناحیه مثانه و مقعد در هنگام اجابت مزاج شود. این عوارض شایع رادیوتراپی در این ناحیه بوده و ناشی از التهاب مجاری ادراری یا مقعد است. در صورت بروز این عارضه در طول دوۀ رادیوتراپی سعی کنید مایعات زیاد بنوشید، نوشابه گازدار مصرف نکنید، ترجیحاً غذاهای نرم و سهل‌الهضم بخورید. همچنین نشستن در وان یا ظرف آب گرم (ولرم) چند بار در روز جهت کاهش درد در ناحیۀ مقعد مؤثر است. در اولین فرصت پزشک معالج را در جریان این مشکل قرار دهید.

به همه بیمارانی که در ناحیۀ لگن، تخمدان‌ها، و بیضه رادیوتراپی می‌شوند توصیه می‌شود قبل از آمیزش جنسی حتماً با پزشک متخصص رادیوتراپی انکولوژی مشورت نمایند.

رادیوتراپی  برای جنین مخصوصاً در سه ماهۀ اول بارداری بسیار زیان‌آور بوده و به آن آسیب می‌رساند، پس به طور جدی توصیه می‌شود قبل یا در حین رادیوتراپی از بارداری جلوگیری شود. از پزشکتان در مورد اینکه چه مدتی بعد از رادیوتراپی می‌توانید باردار شوید، سؤال کنید.

عارضه در ناحیه پستان: در طول مدت پرتودرمانی خارجی پستان، ممکن است پوست منطقۀ درمان، خشک، مرطوب، حساس، دچار خارش و زخم، شده و یا تغییر در اندازه پستان و تورم در دست صورت گیرد. بدون اطلاع پزشک هیچ داروی شیمیایی، کرم، و یا مواد دیگری برای التیام استفاده نکنید و به نکات زیر توجه نمایید:

علایم و خط‌کشی روی پوست را به دقت محافظت نموده و آن را پاک نکنید.

منطقه درمان را به آرامی شستشو دهید.

مواد آرایشی و لوسیون در منطقه درمان استفاده نکنید.
لباس نرم، راحت، و نخی بپوشید.

کیسه آب سرد یا گرم در منطقه درمان نگذارید.

اگر عمل جراحی پستان انجام داده‌اید به پرستارتان یادآوری کنید از دست طرف دیگر رگ‌گیری نماید.
با کسب آموزش‌های لازم و تحت‌نظر کادر درمانی ورزش‌های مخصوص دست و بازو را با تعداد بیشتر و مرتب انجام دهید تا از سفتی در شانه و ورم دست جلوگیری کند.

دستورالعمل این ورزش‌ها را از کارشناس پرتودرمانی قسمت فیزیوتراپی بخواهید.

با دست طرف پستان مبتلا وسیله یا کیف حمل نکنید.

در صورت بروز هر گونه تغییرات در ناحیه پستان و عوارض پوستی (تیرگی پوست)، تورم دست، درد، زخم و ... با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

زخم و خشکی در دهان و گلو: بعضی از بیمارانی که در ناحیۀ سر، گردن، یا قسمت فوقانی قفسۀ سینه رادیوتراپی می‌شوند ممکن است به طور موقت دچار عوارضی مثل ایجاد زخم و درد در ناحیه دهان و گلو، کاهش آب دهان و خشکی گلو، تغییر حس چشایی (احساس مزه تلخی در دهان)، احساس گرفتگی صدا، تنگی نفس و سرفه خشک، سخت شدن عمل بلع و جویدن شوند. رعایت نکات زیر می‌تواند به حل این مشکل کمک کند:

روزانه داخل دهان را به دقت کنترل کنید و موارد التهاب و هرگونه پلاک‌های سفید روی زبان، ته گلو، آبسه لثه‌ها و سایر نقاط دهان و دندان‌ها و گلو را به پرستار و پزشک معالج اطلاع دهید.

آب میوه ترش و اسیدی نخورید. از مواد غذایی سفت و خشک مثل بیسکوییت و چیپس به علت اینکه به بافت دهان آسیب می‌زند استفاده نکنید. از مایعات و غذاهای نرم و پوره که به راحتی جویده و بلعیده می‌شود، استفاده نمایید.

از خوردن غذاهای ترش و شور، خیلی سرد یا خیلی گرم خودداری کنید.

خوراکی‌های آب‌دار مثل شیر، ماست، بستنی، املت، فرنی، حلیم، سوپ، آب گوشت، پوره میوه بخورید.

از آب‌نبات بدون قند یا تکه‌های یخ، بستنی، و آدامس کم‌شیرینی استفاده کنید.

از مسواک نرم استفاده کنید و دندان‌هایتان را به آرامی مسواک بزنید و در صورت داشتن دندان‌های مصنوعی آن را از دهان در آورده و با مسواک بشوئید.

اگر از ناحیه دهان پرتودرمانی می‌شوید، قبل و بعد از درمان، توسط دندانپزشک معاینه شوید.

روزی چندین‌بار محلول آب نمک ساده (سرم نمکی) یا محلول رقیق جوش شیرین را غرغره کرده و دهانتان را بشوئید. اگر داخل دهان و لثه‌ها زخم مشاهده کردید، از پزشکتان در مورد درمان آن سؤال کنید. از دهان‌شویه الکل‌دار (کلروهگزین‌) استفاده نکنید و اگر می‌خواهید از دهان شویه‌های گیاهی یا حاوی فلوراید استفاده کنید با پزشک معالج و دندانپزشک مشورت کنید.