گامانایف چگونه عمل می کند؟

 گامانایف چیست؟

گامانایف نوعی روش عمل مغز با اشعه (Radio surgery) است که طی آن پزشکان ضایعات عمیق مغزی را بدون نیاز به جراحی و باز کردن جمجمۀ بیمار، درمان می‌کنند. این فناوری بسیار پیشرفته این امکان را می‌دهد که حتی عمیق‌ترین بخش‌های مغز را که با جراحی معمولی امکان دسترسی به آن وجود ندارد تحت درمان قرار دهند. در این روش در یک جلسه، صدها شعاع گاما که از یک منبع کبالت ساطع می‌شود و با میزان بالا به‌ صورت متمرکز به تومور تابانده می‌شود. این تابش به صورتی است که بافت‌های نرمال و بحرانی مغز حداقل اشعۀ ممکن را دریافت نموده و آسیبی نمی‌بینند. گامانایف دستگاهی است با هندسه خاص، با 201 چشمۀ کبالت، 60  رادیواکتیو،  که هر یک دارای کولیماتور جداگانه‌ای بوده و به گونه‌ای طراحی شده است که پرتو خروجی حاصل از چشمه‌ها در یک نقطه متمرکز می‌شوند. با قرار دادن نقطۀ تحت درمان در نقطۀ مركزی (ایزوسنتر) دستگاه، بیشترین تخريب در ناحیه مورد نظر دریافت می‌شود، در حالیکه کمترین تخريب به بافت‌های سالم می‌رسد.

دستگاه گامانایف این مرکز ساخت کمپانی الکتا سوئد بوده که یکی از معتبرترین دستگاه‌های موجود در دنیا است. از سال 1381 تاکنون بیش از ۷۲۰۰ بیمار در این بخش درمان شده‌اند که نتیجۀ درمان آنها بسیار رضایت‌بخش بوده است.

درمان با روش گامانایف به چه صورت است؟

ابتدا شرایط و وضعیت بیمار توسط یک تیم تخصصی کارآمد متشکل از جراح مغز واعصاب، نرولوژیست، متخصص رادیولوژی اعصاب، متخصص رادیوتراپی (‌انکولوژی) و متخصص فیزیک پزشکی تحت بررسی قرار گرفته و در صورت مناسب بودن این روش درمان برای بیمار، نوبت عمل تعیین می‌شود. مدت زمان درمان به صورت نرمال بين سه تا پنج ساعت پیش‌بینی می‌شود و کل مراحل درمانی در یک روز انجام می‌گیرد.

به منظور هدایت اشعۀ گاما به روی تومور، یک قاب اختصاصی به سر بیمار بسته شده و سپس به منظور تعیین محل دقیق تومور یا ضایعۀ مغزی تصویربرداری شامل ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن و دربرخی موارد آنژیوگرافی انجام می‌شود. پس از آن تصاویر به کامپیوتر مخصوص منتقل و توسط تیم پزشکان حدود تومور مشخص شده و سپس طراحی درمان انجام و بیمار تحت درمان با رادیوسرجری به روش گامانایف قرار می‌گیرد. پس از درمان فریم از سر بیمار باز و برای مدت کوتاهی تحت نظر قرار گرفته می‌شود. سپس بیمار با توصیه‌های لازم مرخص می‌شود. برحسب اندازۀ ضایعه، عمل به طور معمول بین سی دقیقه تا سه ساعت به طول می‌انجامد. غالب بیماران در همان روز به خانه بازگشته و از فردای عمل می‌توانند فعالیت‌های زندگی روزانه خود را از سر گیرند.

 مراحل درمان گام به گام

1- فريم استروتاكتيك سر (Stereotactic Head Frame)؛ اين فريم در چهار نقطه با پين‌هايی  با عمق نفوذ حدود دو‌ميلی‌متر در سر محكم  می‌شود و  به منظور لوكاليزاسيون است. برای راحتی بيمار در اين چهار نقطه يا از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود و كل مدت اين پروسه بیست دقيقه زمان لازم دارد

2- تصوير‌برداری؛ با فريم نصب شده در مرحلۀ اول،  معمولاً  MRI انجام می‌شود. تمام مختصات نقاط هدف و حجم و فواصل آن با نقاط حساس به طور دقيق  مشخص می‌شود و  جهت طراحی درمان مورد  استفاده قرار می‌گيرد.

3- طراحی درمان؛ نرم افزار طراحی درمان به پزشكان و تيم معالج امكان تطبيق ايزودوز درمانی بر روی شكل تومور را با دقت 1/0 (یک‌دهم) میلی‌متر می‌دهد. آنها نيز در اين پروسه میزان پرتودهی و مدت زمان درمان را تعيين می‌كنند. با انتخاب چند نقطۀ ايزوسنتر برای تيم معالج امكان بهترين طراحی درمان حتی برای شكل‌های تومور خيلی نامنظم نيز ايجاد می‌شود.

4- درمان؛ وقتی طراحی درمان كامل شد، بيمار به اطاق درمان كه دستگاه گامانايف وجود دارد منتقل می‌شود. دستگاه گامانايف از يك تخت با قابليت حركت و كنترل و يك نيمكره كه از  201 منبع كبالت و 60 جهت پرتودهی، تشكيل شده است. بيمار در كوليماتور هلمت قرار می‌گيرد. برای جلوگيری از حركت سر بيمار و بالا بردن دقت پرتودهي به بيمار فريم استروتاكتيك هنوز در سر بيمار است و تمام حركات تخت بيمار از طريق ويدئو در اتاق كنترل قابل ديدن است. همچنین از طريق ميكروفن با بيمار در ارتباط هستند، مدت زمان درمان به اندازه و موقعيت تومور بستگی دارد. در پايان درمان فريم استروتاكتيك از بيمار جدا می‌شود. بعد از درمان بیمار به ریکاوری نیازی ندارد و ترخیص می‌شود، برای اثر‌بخشی درمان طی فلوآپ كارهای تشخيصی صورت می‌گيرد.

به طور نمونه مراحل درمان در يك بيمار با چهار متاستاز مغزی كه كل مراحل در دو ساعت انجام شده، در زير نشان داده شده است.